Bad exit spiral

Cái khoảnh khắc ấy, khi tôi biết mình hoàn toàn mất kiểm soát cánh dù, mất luôn nhận biết về phương hướng, không thể ném dù phụ, biết mặt đất đang rất gần…

Cái khoảnh khắc ấy, khi tôi biết mình hoàn toàn mất kiểm soát cánh dù, mất luôn nhận biết về phương hướng, không thể ném dù phụ, biết mặt đất đang rất gần…

Table of Contents

Vâng, ngày 31.1.2018 là ngày sinh nhật của tôi. Đến bây giờ, sau khi sự việc đã qua được 48h, tâm lý của tôi đã hơi hơi ổn định trở lại. Nhưng giờ nghĩ về khoảnh khắc ấy, và nghĩ về những gì đã có thể xảy ra tôi vẫn ko khỏi rùng mình. Đáng sợ nhất là cái khoảnh khắc ấy, khi tôi biết mình hoàn toàn mất kiểm soát cánh dù, mất luôn nhận biết về phương hướng, không thể ném dù phụ, biết mặt đất đang rất gần … trong một thoáng rất nhanh mà cũng rất lâu, tôi đã buông xuôi … Khác với những câu chuyện phiếm kể về việc hình ảnh người thân hiện ra trong đầu, lúc đấy tôi chỉ thấy trống rỗng …

Trang thiết bị

  • Dù: Sigma 10, 70-90kg, En-C, 11.4h trên dù này. AUW: 75kg
  • Đai: Gin Genie X-Alps, 2.4kg, mút 14cm, có một chai nước 1.5L + balo Advance Comfort ở lưng
  • Dù phụ: SC light, 80kg, treo ở bụng
  • Mũ: Nerv ko cằm. Giầy: UnderAmour cao cổ. Ngoài ra chỉ là quần áo ấm, không có bảo hộ gì đặc biệt

Phi công

  • Số chuyến: 262
  • Số giờ bay: 112.4, trong đó 100h ở dù A, B, mini
  • Kinh nghiệm bay: 1 năm 4 ngày
  • SIV: đã học 1 khoá cơ bản trên dù BGD Base B+, trong đó có spiral nhẹ. Chưa học các kỹ thuật cần xử lý pitching mạnh (VD: stall, spiral exit)
  • Chưa từng làm spiral trên dù C

Bối cảnh

Hôm đó là một ngày nhiều mây soaring gió to, đọc dự báo thấy sắp có một số ngày tiềm năng bay được XC. Tôi quyết định vẫn đi bay trong một ngày không lấy gì làm hấp dẫn lắm, cốt là để tranh thủ tập một số kỹ năng P4. Buổi sáng hôm đấy tôi rất phân vân xem nên sử dụng dù Zelo (777 Rook 2 light B+) hay dù Xích mứt (Sigma 10). Tôi tính sẽ thi P4 bằng Zelo, nhưng cũng muốn lấy thêm kinh nghiệm bay Sigma, để còn bay XC cho thạo. Ban sáng, có 2 phi công bay lén lên sớm, nhưng gió to quá ko bay lén được. Tôi đi muộn, cùng xe với 3 anh em DC là anh Thắng Võ, anh Hải Anh, anh Trường ế, và chị Roxy.

Lên đến bãi, gió quả là to thật. Không có máy đo gió. Nhưng có vẻ mức này vẫn bay được. Phi công Trường ế cất cánh đầu tiên, trong khi tôi (ế) trực ra ngay sau nếu dù Ikuma đó tiến ổn. 3 phi công già đời kia rất bình thản ngồi trong xe chờ … khoảng nửa tiếng sau, lúc gió nhỏ đi, tôi mới thấy họ cất cánh. Đúng là càng già càng khôn, đáng học tập.

Mặc dù ý thức tôi vẫn tự nhắc mình là vẫn cần hết sức cẩn trọng trên em hot girl enC này, nhưng có một tiếng nói tiềm thức ẩn sâu trong tôi, rất nhỏ nhẹ, rất khẽ khàng, thậm chí không thành lời, nhưng nó làm tôi cảm thấy rất tự tin! Nghĩ lại, tôi thấy tôi suýt chết từ khoảnh khắc ấy! Chủ đề này rất quan trọng, tôi sẽ viết 1 bài viết riêng về nó.

Mục tiêu của tôi trong chuyến bay này là bay thật lâu, xem vấn đề đi tiểu trên trời đã ổn chưa, rồi tranh thủ tập các bài P4. Tôi cũng khá bình thản, tập từng tý từng tý một. Cách mỗi bài tôi lại nghỉ một lúc, để tay đỡ lạnh và cũng như để cho cơ thể đỡ mệt. Tôi thấy mình tập khá tốt. So với các lần tập trước, tôi thấy mình làm mọi động tác clean hơn hẳn. Pitching sạch sẽ. Wing-over khử ở nhịp 7 cũng ổn. Đặc biệt, lần đầu làm Asymetric collapse 2 dây A trên dù C cũng hơi hồi hộp một tý, nhưng kiểm soát nó khá tốt. Có đoạn tôi còn soar, rẽ trái rẽ phải thoải mái trong cả gần 1 phút, trong trạng thái asym collapse đó.

Ăn mứt….

Soar được hơn 90 phút thì tôi thấy cơ thể mình không ổn lắm. Tôi toplanding để xả nước, nghỉ một chút cho tay đỡ lạnh. Sau khi vừa cất cánh lại, thấy đàm của mấy anh gọi xuống còn đi về. Quả thật lúc đấy thấy trên trời hết sạch dù, còn mỗi dù của chị Roxy cũng đã ở gần bãi hạ. Tôi đồng ý sẽ xuống luôn và bắt đầu hướng về bãi hạ.

Lúc đó, tự nhiên cái tiềm thức tự tin kia nó lại trỗi dậy … ko hiểu từ đâu tôi có ý định spiral xuống cho nhanh. Đây là kỹ năng mình đã tập nhiều trên dù B+, trên mini wing, ở cả SIV … Lúc này tôi cũng không quá cao, cách đất 300m, nhưng cái tiếng nói của nợ trong tiềm thức kia bảo tôi sẽ không sao đâu, chỉ làm vài vòng nhẹ rồi exit ra êm đẹp thôi.

Rồi đó … tôi bắt đầu kéo trái và từ từ vào spiral. Dù Sigma bước đầu vào spiral không quá nhanh. Thậm chí tôi thấy còn có phần chậm hơn cả B+, cũng có thể là do mình bay cận dưới chăng? Tôi tiếp tục giữ phanh trái (mà hình như là còn kéo sâu thêm tý)… và ngay sau đó tôi khá bất ngờ vì cường độ spiral tăng rất nhanh. Từ không có gì lên đến “gear 5 spiral”, dù cắm mặt xuống đất quá đỗi dữ dội. Lực G tăng vọt … tôi hơi hoảng một chút nhưng vẫn làm “đúng bài” là từ từ nhả phanh trái để exit! Lúc này mà phản ứng hoảng sợ, đột ngột bất cứ điều gì thì cũng rất dễ ăn mứt …

Nhưng lại một lần nữa quá đỗi hoang mang, ngay cả sau khi tôi đã từ từ nhả inside brake lên hết cỡ, dù vẫn spiral dữ dội và không có vẻ gì là sắp exit…

Về sau, tôi bình tĩnh suy nghĩ thì đáng ra lúc đó cứ bình tĩnh giữ nguyên như vậy, dù (có thể ra chậm hơn) nhưng nhất định rồi sẽ phải exit theo đúng quy luật. Nhưng phản xạ bản năng lúc đó của tôi lại là lo sợ có điều gì không ổn … lý thuyết mình sai chăng? Hay là phanh bị kẹt? v.v. … Và tôi làm theo phản xạ kéo nhẹ outside brake.

Khá nhanh sau đó, tôi thấy mình mất sạch áp lực tất cả các riser. Tôi rơi vào trong 2 riser … rồi sau đó tôi mất hoàn toàn cảm giác về trên dưới, mất luôn kiểm soát dù. Về phân tích ra thì hoá ra lúc đó tôi đã exit được cú spiral, nhưng exit một cách rất thô. Nghe miêu tả của mấy phi công kia mới biết, lúc đó tôi văng lên cao, ngang (thậm chí còn cao hơn) dù. Toàn bộ năng lượng khủng khiếp của cú spiral chuyển vào cú văng đó … (FYI: Khi spiral vận tốc văng của phi công có thể lên đến hơn 100km/h). Lúc này tôi cách đất 100m.

Tiếp sau đó, tôi cố gắng ném dù phụ … nhưng ôi mẹ ơi … ko thể ném được. Tôi cũng không rõ tại sao nữa, có thể tay ko chạm vào tay giật được … có thể là tư thế người mình đang văng nên không giật ra được … Lúc đó, trong đầu thoáng qua suy nghĩ là mình sắp chết …

Rồi … trong một khoảnh khắc ngắn ngủi … tôi buông xuôi … Người ta hay kể về việc hình ảnh người thân hiện ra … tôi thấy chả đúng gì cả. Lúc đấy trong đầu chỉ là một khoảng trống, không gì hết …

Mà mọi thứ rất nhanh, tôi cũng chả kịp nghĩ ra việc co người lại hay lấy tay che đầu giảm chấn hay gì gì cả … Thậm chí tôi còn không nhớ ra bảo bối full stall mà chính tôi post lên Bay an toàn … Thế rồi tôi thấy mình rơi xuyên qua một tán cây … rồi … thật thần kỳ là tôi thấy mình vẫn tỉnh … người bị choáng một chút, nhưng rõ ràng là vẫn sống!

thật thần kỳ là tôi thấy mình vẫn tỉnh … người bị choáng một chút, nhưng rõ ràng là vẫn sống!

Về nghe các phi công miêu tả & phân tích và cộng thêm các dữ kiện từ tracklog, hoá ra lúc ngay sau lúc người bị văng lên, dây lỏng hết như mô tả ở trên, tôi rơi xuống và dù pitch bổ xuống trước dữ dội. Đáng ra ngay tại thời điểm đó nếu tôi giật thật mạnh phanh (thậm chi đến mức làm nhũn dù) thì đã ngăn chặn được cú pitch đó. Nhưng tôi đã không làm được thế. Quả thực chưa bao giờ tập các bài chống pitch sâu như vậy, người không có tý phản xạ gì cho việc đó. Sau đó mép phải dù bị cravat nặng, rồi tiếp tục một cú spiral mới, lần này là về bên phải. Rất may, cú spiral mới này chưa kịp có năng lượng (mới quay được nửa vòng) thì tôi đã chạm đất. Độ cao từ lúc bắt đầu quay đến lúc chạm đất chỉ là 10m.

Tôi chạm đất trong đúng tư thế spiral phải, tiếp đất ở phần lưng và sườn phải, chân vẫn trong đai. Khi chạm đất, tôi rơi xuyên qua một tán cây khô (giữa một khoảng trọc), xuống một vùng đất khá mềm. Chai nước 1.5L để ở lưng vỡ nát. Dù Xích mứt đắt nhất VN cũng rách toạc làm đôi. Trớ trêu thay, tôi nhớ lại lời HLV đầu tiên của mình đã từng nói … các thanh niên nhiều tiền rất dễ gặp nguy hiểm, vì toàn mua dù cao quá.

Tôi nghe đàm thấy đồng đội gọi liên tục, nhưng chưa trả lời ngay. Tôi nằm nguyên vậy chờ cơ thể bớt choáng, rồi lần lượt kiểm tra cơ thể mình, khi tạm thấy ổn, tôi mới tìm đàm và báo cho đồng đội là mình ok. Vài người dân ở đó ngay lập tức có mặt ở vị trí tôi rơi và báo được cho Quyết địa điểm. Sau đó rất nhanh, phi công Trường ế có mặt rồi sau đó là Quyết và anh Hải Anh.

Suốt quá trình đó, thực ra, vẫn không sợ bằng cái lúc đã đứng dậy, ngồi xe về Big C, rồi tự lái xe đi khám, và thậm chí là đến bây giờ. Chỉ nghĩ đến những gì đã có thể xảy ra, nghĩ về cái khoảnh khắc mình buông xuôi … là đã thấy buồn nôn.

Suốt trên đường về, cả 3 4 anh em đi cùng xe rất tâm lý, và supportive, đặc biệt là anh Hải Anh … có thể là do ảnh từng trải qua trải nghiệm tương tự, hoặc là do ảnh đẹp trai …

Suốt từ lúc đó tới nay, rất nhiều phi công gần xa vào hỏi thăm, quả thật tôi (em) thấy rất cảm kích. Đặc biệt, một số các anh chị nhất định (những người đi trước và đã từng bị tai nạn) vào tâm sự thực sự rất chân thành, có phân tích, có trách, nhưng đều với tinh thần mong tôi sớm bình phục chấn thương tâm lý và sớm trở lại bầu trời. Có thể là vì quan tâm thật, mà cũng có thể vì tò mò muốn biết xem chuyện gì. Thôi kệ, dù sao thì tôi cũng vừa trở về từ cõi ấy … ba cái chuyện này chả nghĩa lý gì.

Bài học

Phải ngồi tự nhớ lại rồi viết rồi lại sống lại qua chuỗi khoảnh khắc ấy quả thật là rất ám ảnh đối với tôi. Nhưng thiết nghĩ mình bị vậy cũng xứng đáng, và những bài học xương máu này quả là quá giá trị, cần viết ngay kẻo quên. Đọc đến đây, có lẽ bạn cũng ít nhiều rút ra được rất nhiều bài học cho riêng mình. Nhưng tôi xin tự tổng hợp ra một số ý chính như sau.

Cái tiếng nói âm thầm khẽ trong tiềm thức…

Tôi đọc rất nhiều báo cáo tai nạn của rất nhiều người khác nhau, một điểm chung ai cũng nhận là: chủ quan và tự tin thái quá. Tôi cũng biết điều này, nhưng quả thật ko ngờ là nó xảy ra với chính mình. Tiềm thức của mình thì ko logic, thường bị bias, và được hình thành dựa trên các dữ liệu ko đầy đủ. Chưa kể là nó diễn ra rất chậm rãi, ngấm ngầm, từng tý từng tý một, mà chủ thể có thể không hề hay biết.

Một điểm chung ai cũng nhận là: chủ quan và tự tin thái quá

Chú Kim

Mỗi lần bay tốt, mỗi lần biết thêm cái gì mới, mỗi lần thấy phi công khác bay xịt, là cái tiềm thức tự tin nó lại được bồi bổ 1 chút. Lúc bắt đầu làm spiral tôi ý thức được rằng mình đang không cao, và hoàn cảnh tập lúc đó là fail toàn diện về nguyên tắc an toàn. Không hồ nước, độ cao thấp, không có HLV hỗ trợ, lại trên thiết bị mới. Thế mà tđn lại vẫn làm.

Cụ Hà có nói về hội chứng “ếch luộc”. Nếu con ếch bị thả vào một nồi nước sôi, nó sẽ đau, nhảy ngay ra, và sống … Nhưng nếu thả nó vào một nồi nước bình thường rồi bắt đầu luộc, nó cứ nằm trong sự ảo tưởng êm ái thoải mái … cho đến khi nó chết bỏng mà không biết!

Hổng / Thiếu kỹ năng

Đáng ra đợt vừa rồi tôi đã đi theo anh Bình Thái Lan sang Nepal học một khoá full SIV, cơ mà cũng tại đang bận, mà lại thèm bay … xong cái tiếng nói khe khẽ kia nó bảo thôi chắc không sao đâu… Chết, lại quay lại ý số 1 ở trên …

Ý số 2 này tập trung vào vấn đề kỹ năng. Trên mặt đất, trên lý thuyết có thể chúng ta nói rất hay. Nhưng trên thực tế chỉ cần một khác biệt nhỏ xíu cũng đủ chúng ta ăn mứt. Trong vụ ở trên của tôi, có đến 3 chỗ tôi có thể khắc phục tình hình, mà ở dưới đất tôi thừa sức nói vanh vách nguyên lý, nhưng thực tế thì miss cả 3:

  • (1) là hành vi spiral của dù C. Nó vào và ra khác với B+ (như miêu tả ở trên). Nếu tôi vào nhẹ hơn hoặc kiên nhẫn chờ ra hơn thì đã không sao.
  • (2) khi dù exit xấu, dù chuẩn bị pitch rất sâu xuống. Nếu tôi pump phanh thật mạnh để khử cú pitch đó thì đã không sao. Nhưng thực tế trên dưới còn lẫn lộn, đầu óc còn choáng ko nhận ra nổi đó là hiện tượng pitch thì xử nỗi gì …
  • (3) khi mọi thứ đã quá sức kiểm soát, nếu tôi ném dù phụ thành công thì cũng đã không sao. Nhưng trên thực tế ném dù phụ thành công trong hoàn cảnh quăng quật khó hơn tập trên mặt đất nhiều …

Vậy việc luyện tập thực tế, bồi bổ cả lý thuyết lẫn thực hành các kỹ năng khẩn cấp là rất quan trọng. Ở nước ngoài họ học SIV như một điều tất yếu. Ở VN mình như một điều xa xỉ. Tất nhiên mình có thể đổ tại là điều kiện khó khăn bla bla. Nhưng chừng nào vẫn có tiền mua dù mới, vẫn có thời gian đi bay ở nước ngoài, tức là chúng ta xếp thứ tự ưu tiên cho SIV thấp hơn, và vậy thì ko excuse gì được!

Một trong những ước mơ của tôi là tổ chức được một (và nhiều) khoá SIV ngay tại Việt Nam. Khi chưa làm được việc đó mỗi người chúng ta hãy cố gắng sang nước ngoài học đi vậy. Ngày nào bay mà ko có SIV là ngày đấy đang tiêu giỏ may mắn. Còn trước mắt, sắp tới, tôi sẽ vận động anh em trong ngoài CLB đầu tư xây một chiếc simulator thật khiếp và thật giống thực tế để tập ném dù phụ. Việc thiếu kỹ năng này đã suýt giết chết tôi và tôi tin hệ simulator kia sẽ cứu mạng ai đó trong tương lai.

Bay dù quá cao

Chúng ta cũng rất dễ bị ảo tưởng về việc mình “kiểm soát” được con dù ấy. Sau vụ này, tôi càng thấm thía được rằng cái việc bay thử một còn dù rồi “cảm thấy” nó ổn định hay nó lành thì hoàn toàn là ảo giác và chả có cơ sở gì. Bởi vì chúng ta mới chỉ bay nó trong trạng thái bình thường. Phải trải qua đầy đủ các cơn thịnh nộ của dù thì mới nói được … mà mấy ai có đủ điều kiện để thử nghiệm hết … mà cũng có mấy ai dám chắc là các sự cố kia sẽ không bao giờ đến với mình?

Khi tôi đạt 100h và Sigma đã về VN, tôi còn tuyên bố sẽ bay B+ thêm 50h nữa rồi mới lên C. Nhưng (quay lại ý số 1), cái tiếng nói nhỏ khẽ chết tiệt kia lại bảo tôi cứ bay C đi chắc không sao đâu. Mấy hôm thời tiết khoai, 3 4 vụ ném dù phụ, tôi thì bay dù C lành lặn lại liên tiếp phá kỷ lục XC bản thân … Cái tiếng nói kia lại được tẩm bổ vỗ béo …

Trong vụ việc kia, tất nhiên cái ngu ban đầu là do tôi gây ra, nhưng nếu nó là dù B thì đã không sao. Đấy! Tôi đã suýt chết chỉ vì muốn thêm có ~0.5 góc lượn… cái 0.5 hoàn toàn nhạt nhoà so với việc chọn line tốt, glide hiệu suất, leo hiệu quả … thật vô lý không thể đỡ được!

Có lẽ tôi sẽ không bay dù C cho đến khi có 200h bay và có thêm ít nhất 2 full SIV nữa.

(Gần) Chết rồi mới thấy nhiều chuyện trần gian nhạt nhẽo vl

Chả hiểu sao sống với nhau có tý, cùng chia sẻ môn chơi cùng chia sẻ bầu trời, cùng sống chung với cái thực tế là mình có thể chết vì môn này … thế mà vẫn còn bận tâm mấy chuyện thiệt hơn nhỏ xíu. Có người ghét mình tý mà cũng buồn; có người chửi mình tý mà cũng bực; có người hơn mình tý mà cũng ghen …

Chả nhẽ lúc nghẻo rồi vẫn còn vương vấn xem có ai chê mình ngu không … Nhảm hết sức …

Thực ra thì mình cũng ngu thật, họ nói gì thì âu cũng đúng. Vậy thì còn sống ngày nào tại sao không … (thôi đoạn này mượn lời Ân Ái đại vương tý)

 

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *